apis dorsata

Apis dorsata

pigi: melissokomiko kafeneio www.melissokomia.gr

Apis dorsata (Fabricius,1793 - γιγάντια μέλισσα)             Μέλισσα γιγαντόσωμη , όσο ένας σκούρκος. Κατασκευάζει μία μόνο κηρήθρα, σε ανοιχτό ουρανό, χωρίς καμία προφύλαξη. Είναι πολύ επιθετική και έχει το πιο δυνατό και επώδυνο κέντρισμα από όλα τα έντομα πάνω στη γη. Γεωγραφική εξάπλωση:             Βρίσκεται κυρίως στην Ινδία, Νεπάλ, Ταυλάνδη, Λάος, Βιετνάμ και στο νησί Βόρνεο. Μορφολογία:             Είναι η πιο μεγάλη σε μέγεθος μέλισσα. Το μήκος του φτερού φτάνει στα 12,5-13,5 χιλ., ενώ της κοινής μέλισσας (A.mellifera) κυμαίνεται μεταξύ 7,64-9,7χιλ.             Οι διαφορές ανάμεσα στις κάστες (εργάτριες, κηφήνες) είναι μικρές, και γι'αυτό συνήθως τα κελιά που κατασκευάζονται είναι ίδια για όλα τα άτομα της κοινωνίας. Ειδικά η βασίλισσα έχει πολύ μικρή διαφορά στο μέγεθος από τις εργάτριες, ίσως λόγω προσαρμογής στο νομαδικό τρόπο ζωής. Επίσης οι εργάτριες της A.dorsata έχουν περισσότερο ανεπτυγμένες τις ωοθήκες σε σχέση με τις εργάτριες άλλων φυλών μελισσών. Βιολογία:             Οι μέρες που απαιτούνται για την έξοδο των ακμαίων μελισσών είναι για τις εργάτριες 16-20, για τη βασίλισσα 13-13,5 και για τους κηφήνες 20-23 ημέρες. Οσον αφορά στη διάρκεια ζωής της δεν υπάρχουν στοιχεία, το γεγονός όμως ότι μεταναστεύει σε μεγάλες αποστάσεις (πάνω από 200 Km) 2 έως 4 φορές το χρόνο, και ότι κατά τη διάρκεια του χρόνου υπάρχουν περίοδοι απραξίας, οπότε σταματάει η εκτροφή του γόνου και η συλλογή τροφών, οι οποίες μπορεί να διαρκέσουν και αρκετές εβδομάδες (Buttel-Reepen,1903), δηλώνουν ότι η μέλισσα αυτή πρέπει να ζει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τις μέλισσες των άλλων φυλών.             Το μέγεθος της κηρήθρας που χτίζει  κυμαίνεται μεταξύ  110 - 8.120 cm² (Μέσος όρος 3.178 cm²) και πάχος 20 cm (Morse and Laigo,1969), απαριθμεί δε περίπου 23.300 κελιά. Το κερί που παράγει η A.dorsata είναι καλύτερης ποιότητας, με σημείο τήξης πιο χαμηλό από αυτό της A.mellifera και πιο γρήγορη παραγωγή.             Το μέλι αποθηκεύεται στο επάνω μέρος της κηρήθρας, κοντά στη βάση στήριξης και κατά τον τρύγο μπορεί να φτάσει 20-40 κιλά ανά μελίσσι. Συνήθως όμως κυμαίνεται γύρω στα 10-12 κιλά/κηρήθρα.             Πάνω στην κηρήθρα υπάρχει πάντα ένα λεπτό στρώμα από μέλισσες. Οι μέλισσες αυτές ασχολούνται με τις οικιακές δουλειές και τη ρύθμιση της θερμοκρασίας, η οποία διατηρείται σταθερή στην περιοχή του γόνου 30-32°C και εξωτερική 20-28°C. Επίσης μια "προστατευτική κουρτίνα" (80-90% του πληθυσμού) περιβάλλει την κηρήθρα αφήνοντας χώρο 1-2 cm (Morse and Laigo,1969). Αυτές οι μέλισσες στέκονται τελείως ακίνητες με το κεφάλι κρυμμένο έχοντας μόνο την κοιλιά εκτεθειμένη (Εικ.7) σχηματίζοντας γωνία 5°, ενώ προς το κάτω μέρος της κηρήθρας οι μέλισσες αυτές αλλάζουν θέση και τοποθετούν τα κεφάλι προς τα πάνω. Αυτή είναι και η ενεργή περιοχή όπου προσγειώνονται οι συλλέκτριες και γίνονται οι χοροί.             Συνήθως οι τόποι όπου η A.dorsata κτίζει την κηρήθρα της είναι μεγάλα δέντρα ή βράχοι ύψους μεγαλύτερου από 10 m (Seeley et al.,1982). Θέσεις χαμηλά στο έδαφος χρησιμοποιούνται μόνο σαν προσωρινές στάσεις των αφεσμών. Ενα φαινόμενο που δεν έχει εξηγηθεί ακόμη είναι η τάση για συνάθροιση δηλ. η συγκέντρωση πολλών κοινωνιών στο ίδια μέρος π.χ. στο ίδιο δέντρο (Εικ.8).             Όπως έχει ήδη αναφερθεί η A. dorsata μεταναστεύει σε μεγάλες αποστάσεις, προς τα βουνά κατά τις ξηρές περιόδους και προς τα παράλια κατά τις υγρές. Φεύγοντας το σμήνος δεν αφήνει τίποτα πίσω του, ενώ κατά τη διάρκεια του ταξιδιού γίνονται στάσεις για 1-3 ημέρες για τη συλλογή τροφής. Κοινωνίες της A. dorsata που κρατήθηκαν σε κλειστό χώρο, σταματούσαν την εκτροφή του γόνου περιοδικά κάθε μερικούς μήνες και άλλαζαν θέση στο χώρο, γεγονός που δείχνει ότι η ανάγκη για μετανάστευση έχει καταγραφεί στο γενετικό τους υλικό (Koeniger, 1977).             H A. dorsata μπορεί να μεταφέρει την οριζόντια απόσταση σε κάθετο επίπεδο με το χορό της, μόνο όμως όταν είναι ορατός ο ήλιος ή έστω ένα κομμάτι ουρανού (Lindauer,1956), αν και έχουν παρατηρηθεί χοροί συλλεκτριών και κατά τη διάρκεια φωτεινών νυχτών (Divan and Salvi,1965).             Η συλλογή νέκταρος γίνεται από περιορισμένα είδη φυτών και σε μικρή απόσταση από τη φωλιά. Κανένας μέχρι τώρα δεν μπόρεσε να εκπαιδεύσει τις συλλέκτριες να συλλέγουν σε απόσταση μεγαλύτερη των 400 μέτρων από τη φωλιά (Punchiheva et al.,1985).             H A.dorsata κατασκευάζει τα βασιλικά κελιά στο κάτω μέρος της κηρήθρας. Οι κηφήνες ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους σε εργατικά κελιά, των οποίων τα καλύμματα είναι απλώς πιο υπερυψωμένα. Τα κηφηνοκέλια είναι διάσπαρτα μέσα στον εργατικό γόνο.             Το μόνο στοιχείο που είναι γνωστό για την γονιμοποίηση της βασίλισσας ε'ιναι ότι η πτήση των κηφήνων είναι σύντομη. Διαρκεί περίπου για μισή ώρα λίγο πριν τη δύση του ηλίου. Σε ορφανό μελίσσι γρήγορα εμφανίζονται ωοτόκες εργάτριες καθώς οι ωοθήκες αυτών είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες, όπως έχει ήδη αναφερθεί (Morse and Laigo,1969). Οικονομική σημασία:             Οι προσπάθειες για την εκτροφή μελισσιών A.dorsata σε κυψέλες και η μεταφορά τους στην εύκρατη ζώνη  ξεκίνησαν από το 1883 (Buttel-Reepen,1906). Τελικά η πρώτη δημοσίευση έρευνας για μελίσσι A.dorsata σε κυψέλη έγινε το 1973 από τον Thakar και οι προσπάθειες συνεχίζονται.             Αναμφισβήτητο γεγονός παραμένει ότι το 60-80% του μελιού και ολόκληρη η ποσότητα του κεριού που παράγεται στην Ινδία, προέρχεται από την A.dorsata (Singh,1980). Το μέλι συλλέγεται την νύκτα, από τους "κυνηγούς μελιού", οι οποίοι αναρριχώνται στα δέντρα ή στους βράχους και χρησιμοποιώντας καπνό ή φωτιά απομακρύνουν τις μέλισσες και κόβουν συνήθως μόνο την περιοχή της κηρήθρας που περιέχει το μέλι. Η υπόλοιπη κηρήθρα παραμένει ανέπαφη. Στη συνέχιση της ύπαρξης της A.dorsata σημαντικότερο ρόλο παίζει η συνεχιζόμενη καταστροφή των δασών με τα ψηλά δέντρα στις περιοχές όπου κινείται, άρα η εξαφάνιση των κατάλληλων καταφυγίων όπου θα μπορούσαν αυτές οι μέλισσες να κατασκευάσουν τη φωλιά τους, παρά οι "κυνηγοί μελιού".