Το σκαθάρι - Aethina Tumida

Το σκαθάρι - Aethina Tumida pigi : http://www.melissokomia.gr

Χρονικό Το 1997εμφανίστηκε για πρώτη φορά το σκαθάρι στον αμερικάνικο νότο( στην Florida). Οι αμερικανοί μελισσοκόμοι ήταν φυσικά απροετοίμαστοι και μέσα σε λίγους μήνες κοπάδια 500 μελισσιών χάθηκαν. Από το 1997 το σκαθάρι είναι υπεύθύνο για την απώλεια 10.000 μελισσιών τον χρόνο. Πρόκειται για την ως τώρα μεγαλύτερη επιδημία στην μελισσοκομία. Στην αρχή κανείς δεν ήξερε τι συμβαίνει έως ότου αμερικανοί βιολόγοι  αναγνώρισαν  το σκαθάρι. Ανήκει στην οικογένεια των γυαλιστερών σκαθαριών και προήρθε από περιοχές της Αφρικής δυτικά την Σαχάρας. Κάποιοι μελισσοκόμοι χρησιμοποίησαν ακαρεοκτόνα μέσα στην κυψέλη χωρίς κανένα αποτέλεσμα. ΄Άλλοι χρησιμοποίησαν εντομοκτόνα στο έδαφος γύρω από την κυψέλη γιατί εκεί μεταμορφώνονται  οι προνύμφες και επίσης για να μην δημιουργήσουν πρόβλημα στις μέλισσες. Ούτε αυτό έφερε κάποιο αποτέλεσμα. Τα έντομα μεταφέρθηκαν μάλλον σε containers που περιείχαν φρούτα ή λαχανικά από την Αφρική . Πιθανόν ακόμα και με μελίσσια που εισήχθηκαν στην Αμερική και περιείχαν το σκαθάρι. Η εξάπλωση στο εσωτερικό της Αμερικής έγινε ταχύτατα λόγω των μεγάλων μεταφορών που πραγματοποιούν σ’αυτή την χώρα οι νομάδες  μελισσοκόμοι για την παραγωγή μελιού άλλα κυρίως για την επικονίαση των φυτών στις δενδρώδεις καλλιέργειες. Το 2002 το σκαθάρι εμφανίστηκε στην Αυστραλία και στην Αίγυπτο για πρώτη φορά και το 2003 στον Καναδά. Η μεταπήδηση στην Ευρώπη φαίνεται να είναι θέμα χρόνου. Το σκαθάρι μέσα στο μελίσσι Η αναζήτηση για την ρίζα του κακού οδήγησε του επιστήμονες στην Αφρική, στον τόπο καταγωγής του σκαθαριού. Εκεί στο σκαθάρι είναι ενοχλητικό για την αφρικανική μέλισσα, όχι όμως καταστροφικό για τα μελίσσια.. Η αφρικανική μέλισσα αντεπεξέρχεται την παρουσία ως και 100 σκαθαριών μέσα στην κυψέλη. Το σκαθάρι δεν ενδιαφέρεται για την μέλισσα αλλά για τις πηγές πρωτεΐνης που υπάρχουν στο μελίσσι, τον γόνο και την γύρη. Αυτός είναι ο λόγος που εισέρχονται στην κυψέλη. Όταν οι αφρικανικές μέλισσες εντοπίσουν τον εισβολέα τον κυνηγούν  τον συλλαμβάνουν και τον πετούν έξω από την κυψέλη. Σε περιπτώσεις μεγάλης προσβολής το μελίσσι εγκαταλείπει την κυψέλη εξαιτίας της αναστάτωσης που προκαλείται. Η παρουσία ή όχι των μελισσών δεν ενδιαφέρει πολύ το μελίσσι αφού πίσω τους αφήνουν αποθέματα  γόνου και γύρης. Ο κύκλος του σκαθαριού αρχίζει με το ζευγάρωμα και την απόθεση αυγών. Το θηλυκό με εμφανή τον ωοθέτη, αφήνει τα αυγά σε ομάδες που έχουν έκταση περίπου 1 τετρ. εκ., σε σχισμές της κυψέλης όπου είναι απρόσιτα στις μέλισσες. Αν είχαν οι μέλισσες τα έφταναν είναι βέβαιο πως θα τα κατέστρεφαν με δεδομένη την τάση τους για καθαριότητα μέσα στη κυψέλη. Οι προνύμφες όταν εκκολαφθούν είναι πολύ μικρές . Κατευθύνονται στις κηρύθρες και αρχίζουν να τρώνε ότι βρουν μπροστά τους από γύρη και γόνο. Επίσης τρυπάνε τα κελιά με το μέλι οπότε αυτό ρέει στον πάτο. Από τις εκκρίσεις τους το μέλι  παίρνει μία άσχημη μυρωδιά και μία πορτοκαλόχρωμη απόχρωση με αποτέλεσμα να μην το παίρνουν πια οι μέλισσες. Πριν ή καταστροφή φτάσει σε αυτό το σημείο η αφρικανική μέλισσα εγκαταλείπει την κυψέλη και φτιάχνει μία νέα κοινωνία αλλού. Αντίθετα η ευρωπαϊκή μέλισσα δεν εμφανίζει τέτοια συμπεριφορά άμυνας με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να καταρρέει. Οι προνύμφες όταν έρθει ή ώρα να μεταμορφωθούν σε νύμφες (χρυσαλίδες) εγκαταλείπουν την κυψέλη και αφήνονται να πέσουν στο έδαφος. Εκεί σε  μερικά δευτερόλεπτα σκάβουν το έδαφος και λίγο αργότερα γίνεται η μεταμόρφωση τους. Σε τρεις περίπου εβδομάδες βγαίνουν τα νέα σκαθάρια  που έχουν ανοιχτό καφετί χρώμα. Αμέσως αρχίζει η αναζήτηση θηλυκού και τροφής. Έτσι αρχίζει ένας καινούριος κύκλος. Μπαίνουν στην κυψέλη, αν και η αντίσταση είναι σθεναρή. Τα θηλυκά έχουν ανάγκη από πρωτεϊνική τροφή που υπάρχει άφθονη στο μελίσσι(γόνος, γύρη, τροφή μελισσών ακόμη και νεκρές μέλισσες). Οι ευρωπαϊκές μέλισσες κυνηγάνε τους εισβολείς εδώ και εκεί στην κυψέλη. Μερικές φορές καταφέρνουν να τους πιάσουν. Σε μολυσμένες κυψέλες, μαζεύονται αρχικά κάτω από τα καπάκια και σε συγκεκριμένα τμήματα  των πλαισίων, κάτω από τα ονομαζόμενα αυτιά, σε μεγάλους αριθμούς. Τα σκαθάρια εξωθούνται στα σημεία αυτά από τις ίδιες τις μέλισσες. Σε αυτά τα σημεία οι μέλισσες τα περιτοιχίζουν  με πρόπολη. Από εκεί όμως δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τα σκαθάρια να δραπετεύσουν και να κινηθούν πάλι ελεύθερα μέσα στην κυψέλη. Όταν βρεθούν σε αντιπαράθεση με τις φρουρούς μέλισσες χρησιμοποιούν ένα τέχνασμα. Προσπαθούν οι φρουροί να μην τα πιάσουν με τα στοματικά τους μόρια και το κατορθώνουν μιμούμενες άλλες μέλισσες και ακουμπώντας διαρκώς τις φρουρούς με τις κεραίες τους. Αν το σκαθάρι είναι τυχερό και πέσει σε τροφό μέλισσα μπορεί να πάρει και λίγη τροφή. Το πρόβλημα στην Αμερική Ο πρόεδρος της ένωσης μελισσοκόμων στην Νότια Καρολίνα πιστεύει πως το πρόβλημα στην πολιτεία αφορά όλους τους μελισσοκόμους. «Αν κάποιος ισχυριστεί πως δεν έχει πρόβλημα με το σκαθάρι τότε αυτό σημαίνει πως δεν έχει μελίσσια. Όλοι οι μελισσοκόμοι με τους οποίους έρχομαι σε επαφή αντιμετωπίζουν το πρόβλημα. Στην Νότια Καρολίνα παράγεται μέλι αλλά οικονομικά σπουδαιότερη είναι η επικονίαση των φυτών σε δενδρώδεις καλλιέργειες. Ουκ ολίγοι μελισσοκόμοι εγκατέλειψαν το επάγγελμα λόγω του σκαθαριού και αν συνεχίσει έτσι η κατάσταση θα ακολουθήσουν και άλλοι. Υπάρχουν μελισσοκόμοι που έχασαν 500-600 μελίσσια. Είμαι της γνώμης πως το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι σοβαρότερο από όλα τα άλλα προβλήματα παρασίτων μαζί. Βρισκόμαστε σε απελπισία. Δοκιμάσαμε νόμιμα και παράνομα μέσα αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Τα αναγνωρισμένα μέσα δεν παρέχουν καμία προστασία. Με το άκαρι Varoa υπήρξε μία βοήθεια, τώρα δεν υπάρχει τίποτε». Σε μία μελισσοκομική επιχείρηση στην Florida η κατάσταση είναι εφιαλτική. Όπου και να κοιτάξει κανείς βλέπει προνύμφες. Όλες οι κηρύθρες που μεταφέρθηκαν στην επιχείρηση ήταν προσβεβλημένες. Οι προνύμφες λίγο πριν την μεταμόρφωση πέφτουν στο τσιμεντένιο δάπεδο και μαζεύονται σε χιλιάδες καθώς προσπαθούν να κινηθούν προς το έδαφος. Προσανατολίζονται προς το φως όπως και μέσα στο μελίσσι. Μπορούν να διανύσουν ως 80μ. Αμέτρητες πνίγονται στους υπονόμους, άλλες γίνονται βορά των μυρμηγκιών αλλά αρκετές φτάνουν στο έδαφος όπου και θα μεταμορφωθούν στην ασφάλεια που τους παρέχει. Παρά το έντονο πρόβλημα η επιχείρηση συνέχισε να λειτουργεί. Η διεύθυνση ψέκαζε κάθε λίγες μέρες γύρω από το οικόπεδο της επιχείρησης αυτό όμως δεν έβλαπτε το σκαθάρι. Αυτό αποδεικνύεται αν κανείς σκάψει στο έδαφος. Σε κάθε φτυαριά βλέπει κανείς προνύμφες και σκαθάρια Πηγαίνουν αρκετά βαθιά (ως και 40 εκ.) αλλά μπορεί η μεταμόρφωση να γίνει και σε μικρότερο βάθος. Το πρόβλημα εδώ είναι ιδιαίτερο και αυτό είναι ευθύνη της επιχείρησης. Αν κάποιος αντιδράσει έξυπνα το πρόβλημα δεν παίρνει τέτοιες διαστάσεις. Οι μελισσοκόμοι πρέπει να φροντίσουν ώστε οι προνύμφες να μην φτάσουν στο έδαφος και να διακοπεί ο βιολογικός τους κύκλος. Από ένα σκαθάρι παράγονται χιλιάδες προνύμφες και σε σύντομο διάστημα εκατομμύρια αν δεν ληφθεί καμία πρόνοια. Η συγκεκριμένη επιχείρηση από την μεριά της ψεκάζει το έδαφος και κατηγορεί τις αρχές για αδράνεια. Οι ελεγκτές μελισσοκομίας δεν έχουν στις ΗΠΑ νομοθετημένη εξουσία για να αποτρέψουν τέτοιες εξελίξεις. Μικρής κλίμακας μελισσοκόμοι πειραματίζονται μόνοι τους γιατί δεν υπάρχουν συνταγές-πατέντες για την αντιμετώπιση. Για παράδειγμα κλείνουν τις εισόδους και για πόρτα τοποθετούν μία σωλήνα PVC για να δυσκολέψει το σκαθάρι. Αυτό εν μέρει λειτούργησε αλλά δεν έλυσε το πρόβλημα στην πραγματικότητα. Ακόμη για να διακόψει τον βιολογικό κύκλο του σκαθαριού τοποθετεί ένα ταψί κάτω από κάθε είσοδο. Σε αυτό το ταψί πέφτουν οι προνύμφες κατά την έξοδο τους από την κυψέλη και πεθαίνουν. Το πρόβλημα στην Αμερική από ευρωπαϊκή σκοπιά διογκώνεται από την τσαπατσουλιά των αμερικάνων και την έλλειψη αγάπης για το αντικείμενο. Οι μέλισσες αντιμετωπίζονται σαν αγαθό της επιχείρησης  και ως τέτοιο δεν έχουν καμία φροντίδα. Ένας άλλος λόγος που το σκαθάρι εξαπλώθηκε γρήγορα στις ΗΠΑ είναι οι νομάδες μελισσοκόμοι που μετακινούνται προς κάθε κατεύθυνση χωρίς να ελέγχονται. Ενώ τα εξωτερικά σύνορα τω ΗΠΑ ελέγχονται αυστηρά, από πολιτεία σε πολιτεία η μετακίνηση γίνεται ανεξέλεγκτα. Οι νομάδες εδώ μετακινούνται  από την Florida ως τον αμερικάνικο βορρά. Το να διανυθούν 2000 χλμ. δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Για παράδειγμα ένας νομάς μελισσοκόμος επιστρέφει από την Florida  στην Arizona 700 χλμ. απόσταση. Οι μέλισσες βοήθησαν στην επικονίαση της αμυγδαλιάς. Την άνοιξη θα την περάσει στην έρημο και μετά θα συνεχίσει τις μεταφορές πολύ πιθανόν μεταφέροντας και το σκαθάρι μαζί. Ένας ελεγκτής μελισσοκομίας στην Florida δηλώνει: « Είμαι πεπεισμένος πως το σκαθάρι έχει φτάσει στην California αν και ως τώρα δεν ακούσαμε για ζημιές σε μελίσσια. Επίσημα δεν έχει ανακοινωθεί κάτι αλλά αυτό μπορεί να έχει να κάνει με την έλλειψη προγραμματισμού και ελέγχου. Το σκαθάρι έχει φτάσει στην πολιτεία της Νέας Υόρκης και στην Πενσυλβάνια όμως δεν έχουν κάποιο πρόβλημα εκεί. Ίσως μαζική εξάπλωση του σκαθαριού συμβαίνει σε περιοχές με υποτροπικές  ή τροπικές συνθήκες. Το κλίμα ενδεχομένως να μπορεί να φρενάρει την εξάπλωση του σκαθαριού. Βρέθηκε και στον Καναδά, πάνω από τον 45ο παράλληλο. Πάντως στην Μινεσότα ξεχειμωνιάζει στην ζεστασιά των μελισσιών». Οικονομικά για την μελισσοκομία εκπέμπεται σήμα κινδύνου. Παράδειγμα αποτελεί μία μεγάλη εταιρεία επεξεργασίας στις νοτιοανατολικές περιοχές των ΗΠΑ. Τώρα πια το παραγόμενο μέλι δεν επαρκεί και η εταιρεία κάνει εισαγωγές από την Βραζιλία και την Αργεντινή. Το μέλλον την μελισσοκομίας στην Ευρώπη Τι περιμένει την Ευρώπή; Θα πέσει η ποιότητα του μελιού και οι τιμές θα ανέβουν υπερβολικά; Πότε και πως θα φτάσει το σκαθάρι στην γηραιά ήπειρο; Οι ειδικοί δεν αμφιβάλουν πως είναι θέμα χρόνου! Όσο για το πώς μπορεί να είναι κανείς σαφής. Τα σκαθάρια θα μεταφερθούν με ζωντανά μελίσσια που το εμπόριο τους ανθεί την τελευταία 20ετία. Ακόμη ενδέχεται να έρθουν μαζί με φρούτα που εισάγονται. Τι πρέπει να γίνει για να μην έρθει το σκαθάρι στην Ευρώπή; Το σημαντικότερο είναι να σταματήσει το εμπόριο και η εισαγωγή μελισσιών. Μπορούμε να παράγουμε βασίλισσες και σμήνη από μόνοι μας. Δεν είναι απαραίτητο να αφήσουμε εισαγόμενα μελίσσια να έρθουν εδώ. Στην Ευρώπή τα πράγματα συνεχίζουν να κυλάνε κατά το σύνηθες. Οι μνήμες πάντως είναι νωπές από την τελευταία εισβολή παράσιτου. Στα μέσα του ’70 όλοι ξαφνιάστηκαν από την εισβολή του ακάρεως Varoa που επίσης ήρθε από υποτροπικά περιβάλλοντα. Χρόνο με τον χρόνο η εμφάνιση του Varoa προκαλεί σοβαρή οικονομική επιβάρυνση. Μια ανάλογη εξέλιξη στην περίπτωση του σκαθαριού θα είναι μοιραία και θα πρέπει να αποφευχθεί. Το κύριο πρόβλημα είναι οι διατάξεις εμπορίου της Ε.Ε. που προς το παρόν δεν αντιτίθενται σε μία απρόβλεπτη εισαγωγή του σκαθαριού. Ο πρόεδρος της αυστριακής ένωσης μελισσοκόμων ζήτησε από την Ε.Ε. να κάνει αυστηρότερους έλεγχους στα εισαγόμενα μελίσσια. Δηλώνει πως; «το πρόβλημα είναι οι έμποροι, που δεν κερδίζουν και λίγα από την εισαγωγή μελισσιών και η τωρινή νομοθετική κατάσταση το επιτρέπει. Αν κάποιος παρουσιάσει μία βεβαίωση υγείας μπορεί αν εισάγει μελίσσια. Θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε τους πολιτικού να σταματήσουν τις ανεξέλεγκτες εισαγωγές». Οι μελισσοκόμοι και η βιομηχανία θα πρέπει να περιμένουν πως σύντομα το σκαθάρι θα εμφανιστεί στην Ευρώπη και στην συνέχεια θα πολλαπλασιαστεί. Και κυρίως σε περιοχές με μαλακό χειμώνα και ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες. Όπως για παράδειγμα στην Τοσκάνη. Ένας Ιταλός βιολόγος αναφέρει πως: «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος να έρθει το σκαθάρι εδώ είναι το εμπόριο. Λόγω του ενδιαφέροντος των εμπόρων εδώ, στην Αμερική, στην Άπω Ανατολή και στην Αυστραλία ο κίνδυνος έχει παγκοσμιοποιηθεί. Επίσης υπάρχει και κίνδυνος από την εισαγωγή φρούτων. Στην ευρωπαϊκή ένωση δεν υπάρχει περιορισμός στο εμπόριο ζώων. Δεν υπάρχει υποχρέωση για δήλωση του προϊόντος. Αυτό συμβαίνει μόνο σε κτηνιατρικά προβλήματα και όταν πρόκειται για τη δημόσια υγεία. Ξέρουμε ότι οι Ιταλοί μελισσοκόμοι αγοράζουνε μελίσσια από την Αργεντινή την Χιλή και την Αμερική για να ανανεώσουν το μελισσοκομικό τους κεφάλαιο». Η καταστροφή φαίνεται αναπόφευκτη! ‘Όσον αφορά τις μέλισσες και το μέλι στην Ευρώπη τίποτε δεν θα είναι πια όπως πριν. Το ερώτημα που καίει τους ευρωπαίους μελισσοκόμους είναι: «θα υπάρχει ελπίδα όταν το σκαθάρι θα έρθει στην Ευρώπή;». Ίσως και να υπάρχει. Ίσως αν επικρατήσει μία διαφορετική μελισσοκομική κουλτούρα με μικρές μελισσοκομικές μονάδες, με λιγότερες μετακινήσεις και αυστηρότερους ελέγχους, με καλύτερης ποιότητας μέλι και μεγαλύτερες τιμές που θα δώσουν την δυνατότητα για καλύτερη φροντίδα. Πάντως αισιοδοξία δεν υπάρχει! Η εξάπλωση του Varoa καθόρισε τα δεδομένα. Μετά την μαζική εξάπλωση των παρασίτων, τρέχουμε από πίσω τους, απλά εφαρμόζοντας ανεπαρκείς μεθόδους.